शिव सहस्त्रनाम स्तोत्र
॥ ॐ नमः शिवाय ॥
अर्थिगम्यः सदाचारः सर्वः शम्भुर्महेश्वरः ॥१॥
चन्द्रापीडश्चन्द्रमौलिर्विश्वं विश्वम्भरेश्वरः ।
वेदान्तसारसंदोहः कपाली नीललोहितः ॥२॥
ध्यानाधारोऽपरिच्छेद्यो गौरीभर्ता गणेश्वरः।
अष्टमूर्तिर्विश्वमूर्तिस्त्रिवर्गस्वर्गसाधनः ॥३॥
ज्ञानगम्यो दृढप्रज्ञो देवदेवस्त्रिलोचनः ।
वामदेवो महादेवः पटुः परिवृढो दृढः ॥४॥
विश्वरूपो विरूपाक्षो वागीशः शुचिसत्तमः ।
सर्वप्रमाणसंवादी वृषाङ्को वृषवाहनः ॥५॥
ईशः पिनाकी खट्वाङ्गी चित्रवेषश्चिरन्तनः ।
तमोहरो महायोगी गोप्ता ब्रह्मा च धूर्जटिः ॥६॥
कालकालः कृत्तिवासाः सुभगः प्रणवात्मकः ।
उन्नद्ध्रः पुरुषो जुष्यो दुर्वासा: पुरशासनः ॥७॥
दिव्यायुधः स्कन्धगुरुः परमेष्ठी परात्परः ।
अनादिमध्यनिधनो गिरीशो गिरिजाधवः ॥८॥
कुबेरबन्धुः श्रीकण्ठो लोकवर्णोत्तमो मृदुः । समाधिवेद्यः कोदण्डी नीलकण्ठः परश्वधी ॥९॥
विशालाक्षो मृगव्याधः सुरेशस्सूर्यतापनः । धर्मधाम क्षमाक्षेत्रं भगवान भगनेत्रभित् ॥१०॥
उग्रः पशुपतिस्तार्क्ष्यः प्रियभक्तः परन्तपः । दाता दयाकरो दक्षः कपर्दी कामशासनः ॥११॥
श्मशाननिलयः सूक्ष्मः श्मशानस्थो महेश्वरः । लोककर्ता मृगपतिर्महाकर्ता महौषधिः॥१२॥
उत्तरो गोपतिर्गोप्ता ज्ञानगम्यः पुरातनः । नीतिस्सुनीतिः शुद्धात्मा सोमः सोमरतः सुखी ॥१३॥
सोमपोऽमृतपः सौम्यो महातेजा महाद्युतिः । तेजोमयोऽमृतमयोऽन्नमयश्च सुधापतिः ॥१४॥
अजातशत्रुरालोकः सम्भाव्यो हव्यवाहनः । लोककरो वेदकरः सूत्रकारः सनातनः ॥१५॥
महर्षिः कपिलाचार्यो विश्वदीप्तिस्त्रिलोचनः । पिनाकपाणिर्भूदेवः स्वस्तिदः स्वस्तिकृत्सुधीः ॥१६॥
धातृधामा धामकरः सर्वगः सर्वगोचरः । ब्रह्मसृग्विश्वसृक्सर्गः कर्णिकारप्रियः कविः ॥१७॥
शाखो विशाखो गोशाखः शिवोभिषगनुत्तमः ।गङ्गाप्लवोदको भव्यः पुष्कलः स्थपतिः स्थिरः॥१८॥
विजितात्मा विधेयात्मा भूतवाहनसारथिः । सगणो गणकायश्च सुकीर्तिश्च्छिन्नशंसयः॥१९॥
कामदेवः कामपालो भस्मोद्धूलितविग्रहः । भस्मप्रियो भस्मशायी कामी कान्तः कृतागमः॥२०॥
समावर्तोऽनिवृत्तात्मा धर्मपुञ्जः सदाशिवः । अकल्मषश्चतुर्बाहुर्दुरावासो दुरासदः ॥२१॥
दुर्लभो दुर्गमो दुर्गः सर्वायुधविशारदः । अध्यात्मयोगनिलयः सुतन्तुस्तन्तुवर्धनः॥२२॥
सुभाङ्गो लोकसारङ्गो जगदीशो जनार्दनः । भस्मशुद्धिकरो मेरुरोजस्वी शुद्धविग्रहः ॥२३॥
असाध्यः साधुसाध्यश्च भृत्यमर्कटरूपधृक् । हिरण्यरेताः पौराणो रिपुजीवहरो बली ॥२४॥
महाह्रदो महागर्तः सिद्धवृन्दारवन्दितः । व्याघ्रचर्माम्बरो व्याली महाभूतो महानिधिः॥२५॥
अमृताशोऽमृतवपुः पाञ्चजन्यः प्रभञ्जनः । पञ्चविंशतितत्त्वस्थः पारिजातः परावरः ॥२६॥
सुलभः सुव्रतः शूरो ब्रह्मवेदनिधिर्निधिः । वर्णाश्रमगुरुर्वर्णी शत्रुजिच्छत्रुतापनः ॥२७॥
आश्रमः क्षपणः क्षामो ज्ञानवानचलेश्वरः । प्रमाणभूतो दुर्ज्ञेयः सुपर्णो वायुवाहनः ॥२८॥
धनुर्धरो धनुर्वेदो गुणराशिर्गुणाकरः । सत्यः सत्यपरोऽदीनो धर्माङ्गो धर्मशासनः॥२९॥
अनन्तदृष्टिरानन्दो दण्डो दमयिता दमः । अभिवाद्यो महामायो विश्वकर्मविशारदः ॥३०॥
वीतरागो विनीतात्मा तपस्वी भूतभावनः । उन्मत्तवेषः प्रच्छन्नो जितकामोऽजितप्रियः ॥३१॥
कल्याणप्रकृतिः कल्पः सर्वलोकप्रजापतिः । तरस्वी तारको धीमान् प्रधानः प्रभुरव्ययः ॥३२॥
लोकपालोऽन्तर्हितात्मा कल्पादिः कमलेक्षणः । वेदशास्त्रार्थतत्त्वज्ञोऽनियमो नियताश्रयः ॥३३॥
चन्द्रः सूर्यः शनिः केतुर्वराङ्गो विद्रुमच्छविः । भक्तिवश्य: परब्रह्म मृगबाणार्पणोऽनघः ॥३४॥
अद्रिरद्र्यालयः कान्तः परमात्मा जगद्गुरुः । सर्वकर्मालयस्तुष्टो मङ्गल्यो मङ्गलावृतः ॥३५॥
महातपाः दीर्घतपाः स्थविष्ठः स्थविरो ध्रुवः । अहःसंवत्सरो व्याप्तिः प्रमाणं परमं तपः ॥३६॥
संवत्सरकरो मन्त्रप्रत्ययः सर्वदर्शनः । अजः सर्वेश्वरः सिद्धो महारेताः महाबलः ॥३७॥
योगी योग्यो महातेजाः सिद्धिः सर्वादिरग्रहः । वसुर्वसुमनाः सत्यः सर्वपापहरो हरः ॥३८॥
सुकीर्तिशोभनः श्रीमान् वेदाङ्गो वेदविन्मुनिः । भ्राजिष्णुर्भोजनं भोक्ता लोकनाथो दुराधरः॥३९॥
अमृतः शाश्वतः शान्तो बाणहस्तः प्रतापवान् । कमण्डलुघरो धन्वी अवाङ्मनसगोचरः ॥४०॥
अतीन्द्रियो महामायः सर्वावासश्चतुष्पथः । कालयोगी महानादो महोत्साहो महाबलः॥४१॥
महाबुद्धिर्महावीर्यो भूतचारी पुरन्दरः । निशाचरः प्रेतचारी महाशक्तिर्महाद्युतिः ॥४२॥
अनिर्देश्यवपुः श्रीमान् सर्वाचार्यमनोगतिः । बहुश्रुतोऽमहामायो नियतात्मा ध्रुवोऽध्रुवः॥४३॥
ओजस्तेजोद्युतिधरो जनकः सर्वशासनः । नृत्यप्रियो नित्यनृत्यः प्रकाशात्मा प्रकाशकः॥४४॥
स्पष्टाक्षरो बुधो मन्त्रः समानः सारसम्प्लवः । युगादिकृद्युगावर्तो गम्भीरो वृषवाहनः ॥४५॥
इष्टोऽविशिष्टः शिश्टेष्टः सुलभः सारशोधनः । तीर्थरूपस्तीर्थनामा तीर्थदृश्यस्तु तीर्थदः ॥४६॥
अपांनिधिरधिष्ठानं दुर्जयो जयकालवित् । प्रतिष्ठितः प्रमाणज्ञो हिरण्यकवचो हरिः ॥४७॥
विमोचनः सुरगणो विद्येशो बिन्दुसंश्रयः । बालरूपोऽबलोन्मत्तोऽविकर्ता गहनो गुहः॥४८॥
करणं कारणं कर्त्ता सर्वबन्धविमोचनः । व्यवसायो व्यवस्थानः स्थानदो जगदादिजः॥४९॥
गुरुदो ललितोऽभेदो भावात्माऽऽत्मनि संस्थितः । वीरेश्वरो वीरभद्रो वीरासनविधिर्विराट् ॥५०॥
वीरचूडामणिर्वेत्ता चिदानन्दो नदीधरः । आज्ञाधारस्त्रिशूली च शिपिविष्टः शिवालयः ॥५१॥
वालखिल्यो महाचापस्तिग्मांशुर्बधिरः खगः । अभिरामः सुशरणः सुब्रह्मण्यः सुधापतिः ॥५२॥
मध्वान्कौशिको गोमान्विरामः सर्वसाधनः ।ललाटाक्षो विश्वदेहः सारः संसारचक्रभृत् ॥५३॥
अमोघदण्डो मध्यस्थो हिरण्यो ब्रह्मवर्चसी । परमार्थः परो मायी शम्बरो व्याघ्रलोचनः ॥५४॥
रुचिर्विरञ्चिः स्वर्बन्धुर्वाचस्पतिरहर्पतिः । रविर्विरोचनः स्कन्दः शास्ता वैवस्वतो यमः ॥५५॥
युक्तिरुन्नतकीर्तिश्च सानुरागः परञ्जयः । कैलासाधिपतिः कान्तः सविता रविलोचनः ॥५६॥
विद्वत्तमो वीतभयो विश्वभर्तानिवारितः । नित्यो नियतकल्याणः पुण्यश्रवणकीर्तनः॥५७॥
दूरश्रवा विश्वसहो ध्येयो दुःस्वप्ननाशनः । उत्तारणो दुष्कृतिहा विज्ञेयो दुस्सहोऽभवः॥५८॥
अनादिभूर्भुवो लक्ष्मीः किरीटी त्रिदशाधिपः । विश्वगोप्ता विश्वकर्त्ता सुवीरो रुचिराङ्गदः ॥५९॥
जननो जनजन्मादिः प्रीतिमान्नीतिमान्धवः । वशिष्ठः कश्यपो भानुर्भीमो भीमपराक्रमः ॥६०॥
प्रणवः सत्पथाचारो महाकोशो महाधनः । जन्माधिपो महादेवः सकलागमपारगः ॥६१॥
तत्त्वं तत्त्वविदेकात्मा विभुर्विश्वविभूषणः । ऋषिर्ब्राह्मणः ऐश्वर्यजन्ममृत्युजरातिगः ॥६२॥
पञ्चयज्ञसमुत्पत्तिर्विश्वेशो विमलोदयः । आत्मयोनिरनाद्यन्तो वत्सलो भक्तलोकधृक् ॥६३॥
गायत्रीवल्लभः प्रांशुर्विश्वावासः प्रभाकरः । शिशुर्गिरिरतः सम्राट् सुषेणः सुरशत्रुहा ॥६४॥
अमोघोऽरिष्टनेमिश्च कुमुदो विगतज्वरः । स्वयंज्योतिस्तनुज्योतिः आत्मज्योतिरचञ्चलः ॥६५॥
पिङ्गलः कपिलश्मश्रुर्भालनेत्रस्त्रयीतनुः । ज्ञानस्कन्दो महानीतिर्विश्वोत्पत्तिरुपप्लवः ॥६६॥
भगो विवस्वानादित्यो योगपारो दिवस्पतिः ।कल्याणगुणनामा च पापहा पुण्यदर्शनः ॥६७॥
उदारकीर्तिरुद्योगी सद्योगी सदसन्मयः । नक्षत्रमाली नाकेशः स्वाधिष्ठानपदाश्रयः ॥६८॥
पवित्रः पापहारी च मणिपूरो नभोगतिः । हृत्पुण्डरीकमासीनः शक्रः शान्तो वृषाकपिः॥६९॥
उष्णो गृहपतिः कृष्णः समर्थोऽनर्थनाशनः । अधर्मशत्रुरज्ञेयः पुरुहूतः पुरुश्रुतः ॥७०॥
ब्रह्मगर्भो बृहद्गर्भो धर्मधेनुर्धनागमः । जगद्घितैषी सुगतः कुमारः कुशलागमः ॥७१॥
हिरण्यवर्णो ज्योतिष्मान्नानाभूतरतो ध्वनिः । अरागो नयनाध्यक्षो विश्वामित्रो धनेश्वरः ॥७२॥
ब्रह्मज्योतिर्वसुधामा महाज्योतिर्नुत्तमः । मातामहो मातरिश्वा नभस्वान्नागहारधृक्॥७३॥
पुलस्त्यः पुलहोऽगस्त्यो जातूकर्ण्यः पराशरः ।निरावरणनिर्वारो वैरञ्च्यो विष्टरश्रवाः ॥७४॥
आत्मभूर्निरुद्धोऽत्रिः ज्ञानमूर्तिर्महायशाः । लोकवीराग्रणीर्वीरश्चण्डः सत्यपराक्रमः ॥७५॥
व्यालाकल्पो महाकल्पः कल्पवृक्षः कलाधरः । अलङ्करिष्णुरचलो रोचिष्णुर्विक्रमोन्नतः ॥७६॥
आयुः शब्दपतिर्वेगी प्लवनः सिखिसारथिः । असंसृष्टोऽतिथिः शक्रप्रमाथी पादपासनः ॥७७॥
वसुश्रवा हव्यवाहः प्रतप्तो विश्वभोजनः । जप्यो जरादिशमनो लोहितात्मा तनूनपात् ॥७८॥
वृहदश्वो नभोयोनिः सुप्रतीकस्तमिश्रहा । निदाघस्तपनो मेघः स्वक्षः परपुरञ्जयः ॥७९॥
सुखानिलः सुनिष्पन्नः सुरभिः शिशिरात्मकः । वसन्तो माधवो ग्रीष्मो नभस्यो बीजवाहनः॥८०॥
अङ्गिरा गुरुरात्रेयो विमलो विश्ववाहनः । पावनः सुमतिर्विद्वांस्त्रैविद्यो वरवाहनः ॥८१॥
मनोबुद्धिरहङ्कारः क्षेत्रज्ञः क्षेत्रपालकः ।जमदग्निर्बलनिधिर्विगालो विश्वगालवः ॥८२॥
अघोरोऽनुत्तरो यज्ञः श्रेष्ठ निःश्रेयसप्रदः । शैलो गगनकुन्दाभो दानवारिररिन्दमः ॥८३॥
रजनीजनकश्चारुर्निःशल्यो लोकशल्यधृक् । चतुर्वेदश्चतुरभावश्चतुरश्चतुरप्रियः ॥८४॥
आम्नायोऽथ साम्नायस्तीर्थदेवशिवालयः । बहुरूपो महारूपः सर्वरूपश्चराचरः ॥८५॥
न्यायनिर्मायको न्यायी न्यायगम्यो निरञ्जनः । सहस्रमूर्द्धा देवेन्द्रः सर्वशस्त्रप्रभञ्जनः ॥८६॥
मुण्डो विरूपो विक्रान्तो दण्डी दान्तो गुणोत्तमः । पिङ्गलाक्षो जनाध्यक्षो नीलग्रीवो निरामयः ॥८७॥
सहस्रबाहुः सर्वेशः शरण्यः सर्वलोकधृक् । पद्मासनः परं ज्योतिः पारम्पर्य्यफलप्रदः ॥८८॥
पद्मगर्भो महागर्भो विश्वगर्भो विचक्षणः । परावरज्ञो वरदो वरेण्यश्च महास्वनः ॥८९॥
देवासुरगुरुर्देवो देवासुरनमस्कृतः । देवासुरमहामित्रो देवासुरमहेश्वरः ॥९०॥
देवासुरेश्वरो दिव्यो देवासुरमहाश्रयः । देवदेवमयोऽचिन्त्यो देवदेवात्मसम्भवः ॥९१॥
सद्योनिरसुरव्याघ्रो देवसिंहो दिवाकरः । विबुधाग्रचरश्रेष्ठः सर्वदेवोत्तमोत्तमः ॥९२॥
शिवज्ञानरतः श्रीमान् शिखिश्रीपर्वतप्रियः । वज्रहस्तः सिद्धखङ्गो नरसिंहनिपातनः ॥९३॥
ब्रह्मचारी लोकचारी धर्मचारी धनाधिपः । नन्दी नन्दीश्वरोऽनन्तो नग्नव्रतधरः शुचिः ॥९४॥
लिङ्गाध्यक्षः सुराध्यक्षो योगाध्यक्षो युगावहः । स्वधर्मा स्वर्गतः स्वर्गस्वरः स्वरमयस्वनः ॥९५॥
बाणाध्यक्षो बीजकर्त्ता घर्मकृद्धर्मसम्भवः । दम्भोऽलोभोऽर्थविच्छम्भुः सर्वभूतमहेश्वरः ॥९६॥
श्मशाननिलयस्त्र्यक्षः सेतुरप्रतिमाकृतिः । लोकोत्तरस्फुटालोकस्त्र्यम्बको नागभूषणः॥९७॥
अन्धकारिर्मखद्वेषी विष्णुकन्धरपातनः । हीनदोषोऽक्षयगुणो दक्षारिः पूषदन्तभित् ॥९८॥
धूर्जटिः खण्डपरशुः सकलो निष्कलोऽनघः । अकालः सकलाघारः पाण्डुराभो मृडो नटः ॥९९॥
पूर्णः पूरयिता पुण्यः सुकुमारः सुलोचनः । सामगेयप्रियोऽक्रूरः पुण्यकीर्तिरनामयः ॥१००॥
मनोजवस्तीर्थकरो जटिलो जीवितेश्वरः । जीवितान्तकरो नित्यो वसुरेता वसुप्रदः ॥१०१॥
सद्गतिः सत्कृतिः सिद्धिः सज्जातिः खलकण्टकः । कलाधारो महाकालभूतः सत्यपरायणः ॥१०२॥
लोकलावण्यकर्त्ता च लोकोत्तरसुखालयः । चन्द्रसञ्जीवनः शास्ता लोकगूढोमहाधिपः॥१०३॥
लोकबन्धुर्लोकनाथो कृतज्ञः कीर्तिभूषणः । अनपायोऽक्षरो कान्तः सर्वशस्त्रभृतां वरः॥१०४॥
तेजोमयो द्युतिधरो लोकानामग्रणीरणुः । शुचिस्मितः प्रसन्नात्मा दुर्जेयो दुरतिक्रमः॥१०५॥
ज्योतिर्मयो जगन्नाथो निराकारो जलेश्वरः । तुम्बवीणो महाकोपो विशोकः शोकनाशनः॥१०६॥
त्रिलोकपस्त्रिलोकेशः सर्वशुद्धिरधोक्षजः । अव्यक्तलक्षणो देवो व्यक्ताव्यक्तो विशाम्पतिः ॥१०७॥
वरशीलो वरगुणः सारो मानधनो मयः । ब्रह्मा विष्णुः प्रजापालो हंसो हंसगतिर्वयः॥१०८॥
वेधा विधाता धाता च स्रष्टा हर्ता चतुर्मुखः । कैलासशिखरावासी सर्वावासी सदागतिः॥१०९॥
हिरण्यगर्भो द्रुहिणो भूतपालोऽथ भूपतिः । सद्योगी योगविद्योगी वरदो ब्राह्मणप्रियः ॥११०॥
देवप्रियो देवनाथो देवज्ञो देवचिन्तकः । विषमाक्षो विशालाक्षो वृषदो वृषवर्धनः ॥१११॥
निर्ममो निरहङ्कारो निर्मोहो निरुपद्रवः । दर्पहा दर्पदो दृप्तः सर्वर्तुपरिवर्तकः ॥११२॥
सहस्रजित् सहस्रार्चिः स्निग्धप्रकृतिदक्षिणः । भूतभव्यभवन्नाथः प्रभवो भूतिनाशनः ॥११३॥
अर्थोऽनर्थो महाकोशः परकार्यैकपण्डितः । निष्कण्टकः कृतानन्दो निर्व्याजो व्याजमर्दनः ॥११४॥
सत्त्ववान्सात्त्विकः सत्यकीर्तिः स्नेहकृतागमः । अकम्पितो गुणग्राही नैकात्मा नैककर्मकृत् ॥११५॥
सुप्रीतः सुमुखः सूक्ष्मः सुकरो दक्षिणानलः । नन्दीस्कन्धधरो धुर्यः प्रकटः प्रीतिवर्धनः॥११६॥
अपराजितः सर्वसत्त्वो गोविन्दः सत्त्ववाहनः । अधृतः स्वधृतः सिद्धः पूतमूर्तिर्यशोधनः॥११७॥
वाराहशृङ्गधृक्छृङ्गी बलवानेकनायकः । श्रुतिप्रकाशः श्रुतिमान् एकबन्धुरनेककृत् ॥११८॥
श्रीवत्सलशिवारम्भः शान्तभद्रः समो यशः । भूशयो भूषणो भूतिर्भूतकृद्भूतभावनः ॥११९॥
अकम्पो भक्तिकायस्तु कालहा नीललोहितः । सत्यव्रतमहात्यागी नित्यशान्तिपरायणः ॥१२०॥
परार्थवृत्तिर्वरदो विरक्तस्तु विशारदः ।
शुभदः शुभकर्त्ता च शुभनामा शुभः स्वयम् ॥१२१॥
अनर्थितोऽगुणः साक्षी ह्यकर्त्ता कनकप्रभः ।
स्वभावभद्रो मध्यस्थः शत्रुघ्नो विघ्ननाशनः ॥१२२॥
शिखण्डी कवची शूली जटी मुण्डी च कुण्डली । अमृत्युः सर्वदृक्सिंहः तेजोराशिर्महामणिः ॥१२३॥
असंख्येयोऽप्रमेयात्मा वीर्यवान् वीर्यकोविदः । वेद्यश्चैव वियोगात्मा परावरमुनीश्वरः ॥१२४॥
अनुत्तमो दुराधर्षो मधुरप्रियदर्शनः। सुरेशः शरणं सर्वः शब्दब्रह्म सतांगतिः ॥१२५॥
कालपक्षः कालकालः कङ्कणीकृतवासुकिः । महेष्वासो महीभर्ता निष्कलङ्को विशृङ्खलः ॥१२६॥
द्युमणिस्तरणिर्धन्यः सिद्धिदः सिद्धिसाधनः ।
विश्वतः संवृतः स्तुत्यो व्यूढोरस्को महाभुजः ॥१२७॥
सर्वयोनिर्निरातङ्को नरनारायणप्रियः । निर्लेपो निष्प्रपञ्चात्मा निर्व्यङ्गो व्यङ्गनाशनः ॥१२८॥
स्तव्यः स्तवप्रियः स्तोता व्यासमूर्तिर्निरङ्कुशः । निरवद्यमयोपायो विद्याराशिः रसप्रियः ॥१२९॥
प्रशान्तबुद्धिरक्षुण्णः संग्रही नित्यसुन्दरः । वैयाघ्रधुर्यो धात्रीशः शाकल्यः शर्वरीपतिः ॥१३०॥
परमार्थगुरुर्दत्तः सूरिराश्रितवत्सलः ।
सोमो रसज्ञो रसदः सर्वसत्त्वावलम्बनः ॥१३१॥
॥ ॐ नमः शिवाय ॥
